Sejauh manakah pertanian merupakan sumber ekonomi yang penting dalam tamadun Mesopotamia, Mesir dan China ?

Ekonomi merujuk kepada semua aktiviti atau kegiatan-kegiatan ekonomi yang dijalankan oleh tamadun-tamadun awal. Aktiviti-aktiviti ini meliputi kegiatan pertanian, penternakan, perdagangan, pertukangan dan semua pekerjaan-pekerjaan lain yang dilakukan oleh masyarakat tertentu untuk mendapatkan pendapatan bagi dirinya serta negaranya. Biasanya, kegiatan-kegiatan ekonomi yang diceburi oleh sesebuah masyarakat berkait rapat dengan alam sekitar, iklim, kedudukan serta kehendak dan hasrat kerajaan.Terdapat perbezaan pertanian yang dijalankan dalam tamadun Mesopotamia, Mesir dan China.

Dalam Tamadun Mesopotamia, orang Sumeria menjalankan pertanian di sekitar Sungai Tigris dan Sungai Eupharates. Masyarakat Sumeria telah menanam pelbagai jenis tanaman iaitu bijirin dan sayuran. Antara tanaman bijirin utama ialahgandum, jagung, barli, sekoi, dan kurma manakala jenis sayuran pula seperti daun salad, bunga bawang, bawang putih, kunyit, ubi, sengkuang, lobak, dan lobak putih. Tamadun Mesopotamia ini diperintah oleh golongan raja. Oleh itu, secara tidak langsung sistem ekonominya bercirikan ekonomi berbentuk feudal. Tanah-tanah pertanian yang diusahakan oleh masyarakatnya telah diagih-agihkan mengikut struktur organisasi ekonomi yang berbentuk piramid.

Binatang ternakan yang diternak ialah seperti kambing biri-biri, kerbau, lembu dan keldai. Aktiviti penangkapan ikan juga dijalankan dengan menggunakan kail dan jala

Sistem ekonomi Mesir turut bergantung kepada kegiatan pertanian. Pertanian Mesir berkembang dengan pesatnya disebabkan Lembah Sungai Nil merupakan sebuah kawasan tanah delta yang begitu subur, luas ,dan rata. Bahan-bahan lanar sungai yang bewarna hijau yang sangat subur di Sungai Nil berpunca dari kawasan pergunungan ditengah Benua Afrika. Mengikut kajian penduduk Mesir telah menjalankan pelbagai jenis tanaman. Pada mulanya mereka mengusahakan tanaman seperti gandum, barli, millet, sayur-sayuran seperti lobak dan kacang, buah-buahan, kurma, menanam pokok papirus (untuk membuat bot,tali dan kertas) , kapas, menternak kambing, biri-biri dan lembu. Petani-petani Meir bijak menggunakan musim banjir di sungai Nil untuk keperluan pertanian. Mereka telah mencipta “Shadut” untuk mendapatkan air yang kemudiannya disalurkan ke terusan untuk tujuan pertanian . Mesir ketika itu diperintah oleh Firaun. Oleh yang demikian dipercayai seluruh tanah hasil pertanian dan barangan menjadi milik firaun kerana keseluruhan hasil-hasil bumi mesir telah diedarkan oleh ejen-ejennya.

Di China, sejak zaman berzaman lagi pertanian merupakan aktiviti utama ekonomi masyarakatnya. Ciri-ciri fizikal di negara China ini amat subur dengan lembangan sungainya yang rata dan amat luas seperti Sungai Hwang Ho. Aktiviti ekonomi bermula di zaman Dinasti Shang iaitu kira-kira pada 1600 S.M – 1046 S.M. Aktiviti ini bermula dengan tanaman gandum dan sekoi yang merupakan bijirin utama ditanam negara ini. Oleh itu, Dinasti ini bergantung penuh kepada pertanian dan petani merupakan sumber tenaga buruh yang penting.

Selain daripada pertanian, ketiga-tiga buah tamadun ini juga menjalankan kegiatan ekonomi yang lain seperti perdagangan dan juga perkilangan yang juga merupakan aktiviti ekonomi yang penting.

Tamadun Mesopotamia misalnya telah menjalinkan hubungan perdagangan dengan negara-negara di sekitarnya seperti India, Mesir, dan negeri-negeri Mediterranean terutamanya yang berkaitan dengan logam, batu, bedak wangi, dan balak dari utara dan barat. Begitu juga dengan industri pengeluaran tekstil telah menjadi sangat penting terutamanya apabila kegiatan penenunan secara besar-besaran telah diusahakan oleh bengkel-bengkel yang menjadi milik organisasi besar seperti rumah berhala dan istana. Barangan eksport Mesopotamia terdiri daripada kain, barang kemas, dan senjata manakala perdagangan bulu dan kulit binatang pula menjadi pendapatan sampingan kepada masyarakat tamadun ini. Kepentingan dan keperluan perdagangan dibuktikan dengan adanya undang-undang tentang pertanian dalam Kod Undang-Undang Hamurabbi. Oleh itu,Raja berperanan penting menjaga pertanian supaya menghasilkan hasil pertanian yang banyak dan berkualiti.

Tamadun Mesir mempunyai hubungan perdagangan dengan yang baik dan penting dengan Babylos. Babylos membekalkan kayu kepada Mesir dan menjadi perantaraan dalam perdagangan dengan dunia luar. Babylos juga ialah pelabuhan entreport Mesir yang utama. Kepesatan perdagangan Mesir dengan dunia luar mulai bertambah menjelang tahun 2000 S.M. Mesir mempunyai hubungan dagangan dengan Palestine, Syria, Crete, dan Phonecia. Barangan eksport utama mesir ialah barli, gandum, kertas, tembikar dan tekstil. Barangan import Mesir ialah minyak zaitun, wain, jagung, gading gajah, emas, perak, dan balak. Raja memonopoli perdagangan dan menghantar wakil mereka yang dikenali sebagai pesuruhjaya diraja untuk menjalankan ekspedisi perdagangan. Oleh itu, perdagangan Mesir dapat dikembangkan dengan pesat.

Dalam Tamadun China pula, kegiatan perdagangan muncul dengan pesat terutamanya dengan adanya penggunaan sistem timbang dan sukat. Selain itu, kemajuan dalam sistem pengairan dan penggunaan baja telah menambahkan lagi pengeluaran pertanian mereka. Paling nyata adalah kelas pedagang dan kota-kota. Perusahaan yang dijalankan ialah membuat tembikar, barangan ukiran daripada kayu, gangsa dan jed serta menenun. Bidang tekstil pula merupakan industri domestik golongan petani dan menjadi hasil pengeluaran yang utama. Malah, berlaku peningkatan dalam pengeluaran dalam perlombongan dan garam. China, telah menjalinkan hubungan dengan perdagangan dengan India, Mesir, Mesopotamia, dan Rom. China telah mengesport sutera,tembikar, barang-barang ukiran kayu,gangsa, kulit binatang, kertas dan jed. Barangan import pula terdiri daripada gading dan kuda dari baka yang baik terutama dari negara-negara tropika, kaca, bulu dan linen.Sebenarnya, China lebih banyak mengeksport daripada mengimport dan ini menyebabkan negara China menjadi bertambah kaya dan makmur.

Kesimpulannya, ketiga-tiga buah tamadun maju berasaskan aktiviti pertanian. Namun demikian perkembangan aktiviti pertanian ini mula mewujudkan aktiviti perdagangan tempatan dan antarabangsa. Perkembangan perdangangan ini telah menjadi asas kepada pertumbuhan industri-industri penting seperti pembuatan tembikar, tekstil dan sebagainya. Jadi disini jelaslah bahawa kegiatan pertanian bukannya satu-satunya sumber ekonomi ketiga-tiga buah tamadun ini malah terdapat sektor ekonomi lain yang turut membantu dalam menggalakkan pertumbuhan ekonomi negara.

Apakah yang anda faham dengan konsep Negara bangsa? Bincangkan pembentukan Negara bangsa di Negara-negara Eropah iaitu England, Perancis dan Sepanyol.

Negara bangsa merupakan satu Negara yang mempunyai rakyat yang berciri sama iaitu dalam agama, bahasa dan budaya. Negara bangsa terbentuk apabila rakyatnya berjaya disatukan di bawah satu pemerintahan yang berdaulat. Dalam Negara bangsa, rakyatnya terutamanya golongan majoriti terikat oleh semangat nasionalisme yang lahir daripada persamaan ciri-ciri antara mereka. Semangat nasionalisme ini menyebabkan mereka sanggup berjuang demi Negara dan bangsa. Setelah kemunculan Negara bangsa di Eropah, empayar, Negara kota dan Negara feudal telah digantikan sebagai corak Negara eropah.

Kemunculan Negara bangsa berasaskan beberapa faktor. Antaranya ialah kegagalan sistem feudal. Masyarakat Eropah sebelum kemunculan konsep negara bangsa terikat kepada sistem feudal yang menyusun masyarakatnya secara berperingkat. Dalam sistem ini, raja terdapat di atas sekali dan di bawahnya ialah golongan baron atau tuan tanah yang memiliki kuasa sebenar. Golongan baron ini diberi tanah untuk diusahakan. Mereka terpaksa menghantar sebahagian daripada hasil mereka kepada raja. Sistem ini amat menyeksa golongan bawahan kerana tuan tanah akan memungut hasil yang tinggi serta memaksa mereka yang gagal membayar untuk menjadi hamba. Dalam keadaan ini, kuasa golongan tuan tanah telah mula mengancam kedudukan raja. Akibat ini, raja terpaksa bertindak menentang golongan baron ini untuk mengukuhkan institusi beraja. Kegagalan sistem feudal ini menyebabkan masyarakat Eropah berusaha untuk membina negara yang bercorak baru iaitu dalam bentuk negara bangsa.

Selain daripada itu, perang salib yang berlaku antara dunia Eropah dengan dunia Islam juga menyumbang kepada pertumbuhan negara bangsa. Ketika peperangan tersebut berlaku apabila pihak vatican menyuruh kerajaan-kerajaan Kristian melaksanakan perang suci 'holy war' demi menyelamatkan kota Jerusalem yang merupakan kota Jesus daripada jajahan empayar Islam. Peperangan tersebut menyebabkan golongan bangsawan kehilangan kuasa apabila tenaga serf yang mereka menyumbang kepada peperangan tersebut telah terkorban atau tidak kembali. Dalam keadaan ini, institusi raja telah mengambil kesempatan untuk mengukuhkan kuasa mereka dengan menyatukan wilayah-wilayah bangsawan tersebut di bawah pemerintahan sendiri. Perang salib juga menyedari masyarakat Eropah tentang jurang perkembangan yang telah wujud antara mereka dengan tamadun Islam. Tamadun Islam ketika itu telah mencapai puncak kegeminlangan tetapi masyarakat Eropah masih dilanda Zaman Gelap. Kesedaran ini telah medesak orang Eropah untuk mengembangkan negara mereka untuk membina identiti dan mencapai kegemilangan diri. Hasil daripada semangat ini ialah pembinaan negara bangsa. Perang Salib merupakan satu peristiwa yang mempercepatkan keinginan serta kesangupan masyarakat Eropah untuk membina negara bangsa mereka.

Perkembangan ekonomi yang berlaku di Eropah ketika itu juga memudahkan transisi daripada negara feudal kepada negara bangsa. Pada ketika itu, revolusi pertanian dan seterusnya revolusi perindustrian sedang berlaku. Perkembangan ekonomi ini menghasilkan satu sumber kewangan yang banyak dan stabil. Dengan sumber kewangan ini, kerajaan pusat dapat memggaji tentera dan perkhidmatan awam demi rakyatnya. Para pengusaha dan pedagang juga menyokong tindakan kerajaan pusat mengukuhkan kuasanya kerana mereka memerlukan perlindungan demi menjamin harta dan nyawa mereka. Perkembangan ekonomi Eropah telah menyediakan sumber kewangan demi pembinaan negara bangsa.

Seterusnya, perkembangan bahasa kebangsaan juga menyumbang kepada proses pembinaan negara bangsa. Walaupun setiap wilayah Eropah mempunyai dialek sendiri, satu bahasa kebangsaan telah ditetapkan oleh raja demi menyatukan rakyatnya. Pembinaan bahasa kebangsaan telah mencipta satu identiti bangsa yang melahirkan semangat kebangsaan yang kuat. Sebelum penetapan bahasa kebangsaan, kebanyakkan Eropah mengguna bahasa Latin dan dialek-dialek sendiri. Di Perancis, tedapat lebih daripada 400 bahasa dan dialek yang berbeza. Ketidaksamaan bahasa menyusahkan proses menyatukan rakyat. Dengan menetapkan bahasa Perancis sebagai bahasa kebangsaan yang difahami semua, pengaruh bangsawan dalam daerah sendiri telah dikurangkan. Di samping itu, satu negara Perancis yang merangkumi semua suku Frank dapat dibina dan dikekalkan kerana rakyatnya dapat bergerak di seluruh negara tanpa halangan bahasa.

Gelaran dan anugerah juga diberi oleh raja demi memupuk kesetiaan daripada golongan bangsawan. Di England, gelaran-gelaran seperti duke, earl, baron dan count diberi kepada golongan bangsawan daripada raja sebagai anugerah demi perkhidmatan, sumbangan atau pengorbanan mereka demi raja. Selain daripada itu, gelaran Sir juga diberi kepada golongan askar yang telah menonjolkan diri dalam medan peperangan atau rakyat biasa yang telah memberi sumbangan yang besar kepada negara dan raja. Gelaran ini biasa diberi dengan tanah demi didiami dan diusahakan. Ini memudahkan raja mengawal tindakan-tindakan golongan bangsawan ini.

Satu lagi faktor yang mendorong golongan raja untuk membina negara bangsa ialah untuk mengawal kuasa gereja. Kuasa gereja yang mengancam kedudukan raja telah membimbangkan golongan pemerintah. Ketika itu, gereja mempunyai pengaruh dan kekayaan yang melebihi kerajaan pusat dan pentadbirannya bebas daripada campur tangan kerajaan. Demi menjamin kedudukan sendiri, raja telah bertindak untuk melemahkan pengaruh gereja. Antara usaha-usaha mereka ialah penubuhan gereja-gereja Kristian yang bebas pengaruh gereja Katolik di Rom seperti gereja Anglican dan Protestant. Kuasa gereja dilemahkan lagi apabila kuasa diberi kepada rakyat untuk melantik pemimpinnya. Setelah kerajaan pusat di negara-negara eropah telah membebaskan diri daripada kuasa gereja vatican, mereka telah mampu membina negara sendiri tanpa sekatan atau campur tangan luar.

Di Negara England tanda-tanda pembinaan Negara bangsa bermula apabila Duke William dari suku Norman di Utara Perancis telah menyerang dan menakluk seluruh England. Beliau telah melaksanakan beberapa usaha untuk mengukuhkan kuasa kerajaan pusat untuk mengelakkan pemberontakan. Antaranya ialah pembaharuan dalam perundangan dengan pembahagian system mahkamah kepada tiga bahagian. Usaha-usaha baginda telah diteruskan lagi oleh Henry II yang mengukuhkan kuasa mahkamah diraja danmengenalkan ‘Rule of Law’ yang menghapuskan undang-undang feudal. Piagam Agung yang disediakan oleh raja John telah menyebabkan kuasa mahkamah dikukuhkan oleh para pembesar. Apabila pengaruh pembesar telah dapat diakawal oleh institusi diraja di England, maka perhatian telah menumpulkan perhatian terhadap mengurangkan kuasa gereja. Pengaruh Paus di Vatican ketika itu sangat kuat. Demi mengatasi masalah ini, raja Edward I telah mengistiharkan England sebagai Dunia Kristian. Usaha melemahkan pengaruh gereja Vatican telah berjaya apabila raja Edward VIII telah berjaya mendirikan gereja protestant yang tidak berkaitan dengan gereja katolik. Usaha-usaha raja-raja England untuk melemahkan kuasa gereja dan para pembesar seolah-olah telah mengukuhkan kedudukan institusi beraja England serta membina sebuah Negara bangsa yang akan menjadi empire terulung pada suatu ketika nanti.

Negara bangsa Perancis dibina dengan pengabungan seluruh wilayah-wilayah Frankish. Pada peringkat awalnya, wilayah-wilayah Perancis didiami oleh suku Celts dan digelah sebagai Gaul oleh Rom. Apabila empayar Rom runtuh, orang gasar dari German telah memasuki tanah Perancis iaitu orang visigoths, burgundians dan Franks. Namun, suku Franks yang telah berjaya menyebarkan budayanya kepada seluruh penduduk Perancis. Dengan ini, suku Franks menjadi kaum yang dominan. Raja Louis telah menjadi Paris sebagai pusat pentadbirannya dan disinilah beliau memulakan usaha-usaha menyatukan semua wilayah Frank dibawah kuasanya. Setelah kematian Raja Louis, empayarnya telah dipecahkan kepada beberapa wilayah yang diketuai oleh Count. Apabila Perancis diserang oleh orang Norman, Rollo iaitu seorang bangsawan Norman yang berpengaruh telah dilantik sebagai vassal raja Perancis dan diberi tanah subur di utara negaranya di samping dikawin dengan puteri Perancis. Tindakan ini adalah untuk menyatukan negara Perancis dengan orang Norman dan berjaya membawa zaman kegemilangan Perancis.

Di Sepanyol pula, perkahwinan antara Kerajaan Aragon dan Castile iaitu antara Ferdinand dan Isabella telah memulakan pergerakan ke arah pembentukan Negara bangsa. Kedua-dua pemerintah ini telah terus bertindak untuk mengukuhkan institusi beraja dan mengurangkan pengaruh golongan pembesar. Dewan parlimen Sepanyol dibawah mereka telah mengembalikan tanah daripada golongan feudal kepada golongan raja. Golongan bangsawan telah dilarang membina istana dan perlantikan anggota gereja diletak di bawah kuasa mereka. Tindakan-tindakan ini semata-matanya telah melemahkan kuasa pembesar di samping mengukuhkan kuasa institusi beraja. Selain daripada itu, Institusi kristian Katolik juga diperalatkan untuk menamatkan semangat nasionalisme di kalangan rakyat Sepanyol dengan menyatukan mereka terhadap ancaman dunia Islam. Usaha-usaha Ferdinand dan Isabella telah memulakan proses pembentukan Negara bangsa di Sepanyol.

Pembentukan negara bangsa di Eropah merupakan satu proses yang mempunyai beberapa sebab dan punca. Walaupun setiap negara eropah menghadapi keadaan yang berbeza, mereka telah mencapai hasil yang lebih kurang sama iaitu pembinaan negara bangsa yang mempunyai identiti serta keistimewaan sendiri. Kemunculan negara bangsa di Eropah melambangkan titik permulaan zaman kegemilangan Eropah yang membolehkan masyarakat ini menguasai hampir seluruh dunia.

Sejauh manakah pengukuhan empayar maurya dan empaya Gupta disebabkan oleh kekuatan organisasi tenteranya.

Empayar Maurya dan Gupta merupakan dua empayar terulung dalam sejarah tanah besar India. Kedua-dua buah kerajaan ini telah melibatkan diri dalam peperangan dalam proses pembentukan dan pentadbirannya. Oleh sebab itu, organisasi tentera merupakan satu aspek yang sangat penting dalam proses pengukuhan empayar-empayar ini. Namun begitu, terdapat pelbagai aspek lain yang tidak kurang penting.

Empayar Maurya merupakan empayar terawal di tanah besar India dan empayar ini wujud akibat kekuatan tenteranya. Dinasti Maurya telah menubuhkan empayarnya dengan mengulingkan kuasa Aryan pada tahun 321 S.M.. Empayar ini terbentuk daripada usaha Chandragupta Maurya menyatkan kerajaan-kerajaan Utara India demi menghadapi ancaman Yunani. Usaha-usaha baginda telah menghasilkan sebuah angkatan tentera yang terdiri daripada 9000 tentera bergajah, 300000 tentera berkuda dan 600000 tentera infantri. Tentera inilah yang dapat memenuhi keperluan empayar Maurya dalam aspek ketahanan dan pengukuhan kuasanya daripada segala ancaman sama ada ancaman luar atau dalaman.

WALAUBAGAIMANAPUN terdapat aspek-aspek lain yang juga berperanan dalam pengukuhan kuasa empayar Maurya seperti hubungan diplomatik. Raja Bindusara yang mengantikan Chandragupta Maurya telah menggunakan diplomasi untuk menjamin keselamatan kerajaannya. Baginda telah menakluk hampir semua tanah India selain daripada Kalinga dan kerajaan-kerajaan Dravidian. Kerajaan-kerajaan Dravidian seperti kerajaan Cholas, Pandyas dan Cheras tidak diserang malah, hubungan diplomatik kerajaan-kerajaan ini dengan empayar Maurya telah terjalin. Bindusara pun telah menghantar menjalin hubungan diplomatik dengan kuasa-kuasa luar seperti Mesir dan Syria. Usaha-usaha diplomasi ini diteruskan oleh Asoka, iaitu penganti Bindusara yang menjalin hubungan diplomatic dengan Ceylon, Asia Barat, Mesir dan Eropah Timur. Kegiatan kedua-dua tokoh empayar Maurya ini dalam aspek diplomasi telah menjamin keselamatan empayar Maurya dan menghindari peperangan.

Aspek agama juga penting dalam proses pengukuhan empayar Maurya. Agama Buddha telah memainkan peranan yang penting dalam kerajaan Asoka selepas perang Kalinga. Dalam perang tersebut, kesengsaran dan kesusahan yang dilihat oleh Asoka telah mendesaknya untuk memeluk agama Buddha. Asoka telah melawatt seluruh empayarnya untuk menyebar agama Buddha. Pegawai-pegawainya dilantik khas untuk menyebar dharma. Majlis Buddha telah diadakan untuk menyelesaikan masalah. Utusan-utusan telah dihantar kepada kerajaan-kerajaan lain untuk menyebar agama Buddha. Antara aspek penting yang diberi penekanan oleh agama Buddha ialah nilai-nilai moral, membantu golongan miskin dan melayan hamba dengan baik. Asoka telah membina rumah-rumah rehat, mengali telaga dan menanam pokok demi kebaikan rakyat. Usaha-usaha Asoka dalam aspek agama sebaik sahaja telah mengukuhkan kuasanya dengan menambahkan sokongan rakyatnya.

Pengukuhan empayar Gupta pun bergantung kepada kekuatan tenteranya. Pemerintah yang terkenal dalam kerajaan Gupta ialah Samudragupta yang digelar 'Indian Napoleon' akibat kehebatannya dalam medan peperangan. Dalam jangka hidupnya, Samadragupta telah menakluk sebanyak 20 kerajaan lain. Kerajaan Gupta telah menakluk kerajaan Pallava dan segala wilayah-wilayah jajahannya. Tentera Gupta bergantung kepada tentera panahnya yang mengguna panah besi mempunyai kelebihan jika berbanding dengan panah-panah yang dibuat daripada kayu dan rotan. Kerajaan Gupta juga membiayai sebuah tentera laut yang mencukupi demi tujuan menguasai perairan India. Tuntasnya, organisasi tentera memainkan peranan yang agak penting dalam pengukuhan dan perluasan kuasa kerajaan Gupta.

Nampaknya, kedua-dua empayar Maurya dan Gupta ini turut melibatkan diri dalam peperangan dalam pembentukan dan pengukuhan serta perluasan kuasa. Oleh sebab itu, kekuatan organisasi tentera merupakan aspek terpenting bagi kedua-dua empayar ini. Malah, terdapat aspek-aspek tidak dapat dinafikan kepentingan mereka. Hanya dengan menggunakkan kombinasi semua aspek ini barulah kedua-dua buah kerajaan ini menjadi empayar-empayar yang terulung dalam sejarah India.